Literatuur
Afbeelding: Paul Prescott / Shutterstock
Een selectie van aanbevolen literatuur, uit binnen- en buitenland:
– Herstelondersteuning. Van kans naar realiteit!
– Borderline van binnenuit
– De DSM-5 voorbij!
– Een ervaring rijker
– Filosofie van de waanzin
– Freedom First
– Handboek Destigmatisering
– Handreiking herstelondersteunende zorg
– Handreiking ervaringsdeskundigheid
– Helderheid in Chaos
– Herstel, empowerment en ervaringsdeskundigheid
– In gesprek met psychose
– Mindfulness in de klinische praktijk
– Morgen ben ik een leeuw
– Psychofarmaca afbouwen
– Ruimte voor peer support!
– Te gek om los te lopen
– Tijd voor reflectie
– Vandaag koop ik alle kleuren
Engelstalige boeken:
– Experiencing Psychosis
– Fountain House
– Living with Voices: 50 stories of recovery
– Recovery of People with Mental Illness
– Rethinking Madness
Herstelondersteuning. Van kans naar realiteit! – Werkplaats Herstelondersteuning (o.a. Marianne van Bakel, Dienke Boertien en Martijn Kole) en KaapZ (Gemma van der Ploeg, Jan Griffioen), eerste druk 2011, herziene druk 2015, Uitgave Werkplaats Herstelondersteuning
ISBN: 978-90-810508-8-3
“Herstelondersteuning. Van kans naar realiteit!” is in maart 2011 gemaakt om de belangrijke principes over herstel en herstelondersteuning te verspreiden (zie ook Korte geschiedenis). Na verschillende herdrukken verscheen in januari 2015 een herziene versie.
Wij zijn een groot voorstander van het zo breed mogelijk verspreiden van dit boekje. Wij hebben dan ook geen enkel bezwaar tegen het veelvoudig kopiëren, openbaar maken en gebruiken van ons gedachtegoed. Wij stellen het echter wel op prijs als daarbij de bron duidelijk en herkenbaar wordt vermeld.
Exemplaren zijn te bestellen via Lister.
> Bestel een exemplaar van Herstelondersteuning. Van kans naar realiteit!: www.lister.nl/lister/meer-informatie/winkel/?boeken
Borderline van binnenuit – Anne Oude Egberink, Francis Wijnhoud & Viola van Rijnsoever
2012, Uitgeverij de Graaff
ISBN: 978-90-77024-63-8
De persoonlijke portretten geven inzicht in de grote diversiteit binnen de diagnose borderline. Een boek dat hulpverleners aanspoort tot nabijheid in plaats van professionele distantie.
> Lees meer: www.uitgeverijdegraaff.nl/component/mtree/mens-a-maatschappij/borderline-van-binnenuit
De DSM-5 voorbij! Persoonlijke diagnostiek in een nieuwe ggz – Jim van Os
2014, Diagnosis Uitgevers
ISBN: 9789491969003
Jim van Os laat in een scherpe analyse de beperkingen van het systeem van de geestelijke gezondheidszorg met de DSM als kloppend hart zien. Hij pleit voor een fundamentele wending naar een zorg waarin het subjectief perspectief van cliënten werkelijk leidend is.
> Lees meer: www.diagnosisuitgevers.nl
> www.samensterktegenstigma.nl/nieuws/boek-de-dsm-5-voorbij-prof-dr-jim-van-os
> www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/en/issues/477/articles/10299
Een ervaring rijker Ervaringsdeskundigheid in de psychiatrie – Miranda Posthouwer en Hilko Timmer
2013, SWP
ISBN: 9789088504235
Op basis van een lange praktijk van inzet van ervaringsdeskundigheid binnen Lister (voorheen SBWU) geeft ‘Een ervaring rijker’ een inkijk in de weerbarstige praktijk en vele aanbevelingen om succesvol aan de slag te gaan.
> Lees meer: www.swpbook.com/1666#.U42hPHbcCGQ
Filosofie van de waanzin – Wouter Kusters
2014, Lemniscaat
ISBN: 9789047706328
Wouter Kusters beschrijft de waanzin van binnen uit en legt verbanden met ervaringen, van mystiek, creativiteit en met filosofische analyses die het fundament vormen van onze cultuur. Hij pleit daarmee voor een hele andere kijk op de ervaringen van waanzin: niet in de context van ziekte en medicijnen maar veeleer in de context van spirituele transformatie. Een diepgravend en veelomvattend boek.
> Lees meer: www.wouterkusters.nl/boeken/filosofie-van-de-waanzin
Freedom First, een onderzoek naar de ervaringen met wijkgerichte ggz-zorg in Triëst, Italië en de betekenis hiervan voor Nederland – Christien Muusse & Sonja van Rooijen
2015, Trimbos-instituut
Freedom First. Dat is de titel van het onderzoek naar de ervaringen met wijkgerichte ggz-zorg in het Italiaanse Triëst en de betekenis hiervan voor Nederland. Triëst is interessant omdat daar al veertig jaar geleden de keuze werd gemaakt het psychiatrisch ziekenhuis te sluiten en niet langer te werken met gesloten deuren: freedom first, burgerrechten als onderliggende waarde. In het onderzoek wordt verkend hoe de ervaringen van Triëst in Nederland kunnen worden toegepast. Een van de conclusies is dat er na het sluiten van ziekenhuizen (instituten) constante aandacht nodig is om te voorkomen dat de alternatieven (zoals ambulante zorg) ook weer een eigen instituut worden (institutionaliseren).
> Freedom First is te bestellen via Lister: www.lister.nl/lister/meer-informatie/winkel/?boeken
Handboek Destigmatisering bij psychische aandoeningen – onder redactie van Jaap van Weeghel, Marieke Pijnenborg, Job van ‘t Veer, Gerdie Kienhorst
2015, Coutinho
ISBN: 9789046904985
> Lees meer over het Handboek Destigmatisering bij psychische aandoeningen: www.kenniscentrumphrenos.nl/nieuws/applaus-voor-handboek-destigmatisering
> Bestel een exemplaar: www.coutinho.nl/winkel/handboek-destigmatisering-bij-psychische-aandoeningen-boek-b-1101.html
> Lees meer over stigmatisering: www.kenniscentrumphrenos.nl/kennisthemas/stigma
Handreiking voor de implementatie van herstelondersteunende zorg in de ggz – Annemieke Hendriksen-Favier, Karla Nijnens en Sonja van Rooijen
2012, Trimbos-instituut
ISBN: 9789052537191
In deze handreiking wordt de visie op herstel gecombineerd met praktische handvatten voor projectmatig werken aan de ombuiging naar herstelondersteunende zorg. Het boek maakt onderscheid in drie fase van implementatie – begin, vervolg en verankering – en is voor een breed publiek: cliënten, hulpverlening en organisatie.
Handreiking voor de inzet van ervaringsdeskundigheid vanuit de geestelijke gezondheidszorg – Dienke Boertien en Marianne van Bakel
2012, Trimbos-instituut
ISBN: 9789052537344
Het eerste hoofdstuk is gewijd aan het theoretisch fundament van ervaringsdeskundigheid in relatie tot herstelondersteuning. De andere hoofdstukken zijn een leidraad voor alle facetten van een brede implementatie en professionalisering van ervaringsdeskundigheid.
Helderheid in Chaos: Persoonlijke crisis als spiritueel ontwaken – Russell Razzaque
2015, Altamira
ISBN: 9789401301978
Russell Razzaque werkt als psychiater in Londen en de oorspronkelijke titel van zijn boek, Breaking Down is Waking Up, geeft een beter idee van de inhoud dan de titel van de Nederlandse vertaling: Helderheid in Chaos. Centrale stelling waar Razzaque zich op richt: psychologische ontwrichting kan iedereen overkomen en veroorzaakt een groot lijden. Naast dit diepe lijden zijn er ook positieve kanten en het is belangrijk om open te staan voor de betekenis daarvan om persoonlijke groei mogelijk te maken. Je moet contact met je eigen potentie voor lijden maken om het lijden van een ander te kunnen begrijpen. Het boek is daarmee een pleidooi voor iedereen om op een andere manier te luisteren en opent een horizon naar een betere psychiatrie. In klare taal refereert Razzaque aan voorbeelden uit zijn eigen praktijk en die van vakbroeders en laat hij ons meegenieten van een boekenplank vol inspiratie, van oude filosofie tot kwantumtheorie. Helderheid in Chaos raakt aan ongelooflijk veel fundamentele thema’s en juist omdat het zo fundamenteel is, vraagt het om veel verdere uitwerking.
> Lees meer: www.altamira.nl/artikelen/helderheid-in-chaos-142
Herstel, empowerment en ervaringsdeskundigheid van mensen met psychische aandoeningen (Passage-cahier) – Onder redactie van: Wilma Boevink, Annette Plooy en Sonja van Rooijen
2e druk, 2007, SWP
ISBN: 9789066657854
Cliënten uit de herstelbeweging illustreren met eigen ervaringen de kracht en essentie van het herstelconcept en van ervaringsdeskundigheid. En hoe dichten we de wij-zij kloof tussen cliënten en hulpverleners die er nog te vaak is? Misschien doordat meer hulpverleners zich bewust worden van eigen psychische kwetsbaarheid en de worsteling daarmee?
> Lees meer: www.swpbook.com/838
In gesprek met psychose – Jules Tielens
2012, De Tijdstroom
ISBN: 9789058982179
In dit boek beschrijft psychiater Jules Tielens met vele tips en voorbeelden de Verbindende Gesprekstechniek: hoe kun je goed in gesprek gaan met mensen die een psychose hebben. Belangrijke voorwaarde: maak er geen trucjes van maar heb werkelijke interesse in je gesprekspartner. Een gemakkelijk toegankelijk boek.
> Lees meer: www.tijdstroom.nl/boek/in-gesprek-met-psychose#.U3sjQHZpfPs
Mindfulness in de klinische praktijk, essentiële vaardigheden – Susan M. Pollak, Thomas Pedulla, Ronald D. Siegel
2015, Uitgeverij Nieuwezijds
ISBN: 9789057124310
In Mindfulness in de klinische praktijk, essentiële vaardigheden geven de auteurs naast een heldere uitleg van mindfulness, een praktische handleiding om mindfulness in de psychotherapeutische praktijk in te zetten. Allereerst als “een heilzaam middel dat diagnoses overstijgt en onderliggende oorzaken van leed aanpakt.” Daarnaast als een manier om de eigen therapeutische kwaliteiten op een positieve wijze te ontwikkelen en welbevinden in het werk te bewaren. Mindfulness helpt de therapeut om bij zichzelf te blijven en om de ander zonder oordeel beter te begrijpen.
Centraal staat de ontwikkeling van de kernvaardigheden “gerichte aandacht (of concentratie), open aandacht (of mindfulness als zodanig) en compassionele acceptatie.” Een goede uitleg van deze vaardigheden gaat gepaard met de beschrijving van een groot aantal oefeningen. De rijke casuïstiek laat zien hoe deze vaardigheden ingezet kunnen worden en een waardevolle – en soms onmisbare aanvulling – kunnen bieden op de verbale kant van de therapie. Het is niet zo dat je als therapeut met een eenvoudige cursus zelf aan de slag kan. Mindfulness levert geen pasklaar recept maar oefening baart de kunst om het steeds beter direct of meer indirect af te stemmen op de behoefte van de individuele cliënt.
Mindfulness in de klinische praktijk is een aanrader voor iedereen die een gezond wantrouwen heeft tegen mindfulness als hype en tegelijk zoekt naar een manier om de talige kant van de therapie aan te vullen met een meer lichaamsgerichte benadering.
> Lees meer: www.nieuwezijds.nl/Boek/9789057124310/Mindfulness-in-de-klinische-praktijk
> Boekrecensie op De Jonge Psychiater: www.dejongepsychiater.nl/index.php/aandachtsgebieden/psychiatriemedia/72-psychiatrieenmedia/501-boekrecensie-mindfulness-in-de-klinische-praktijk-essentiele-vaardigheden
Morgen ben ik een leeuw – Arnhild Lauveng
Vertaling: Neeltje Wiersma, 2007, Archipel
ISBN: 9789063052553
Arnhild Lauveng beschrijft sterk en beeldend haar wereld van psychotische wanen en zelfdestructie. Ze beschrijft niet alleen hoe men in de zorg uit machteloosheid met haar tobde, soms het goede deed, vaak het verkeerde, maar ook hoe het anders kan. Het is ook een pleidooi om werkelijk te luisteren naar het persoonlijk verhaal van en voorbij psychisch leed.
Psychofarmaca afbouwen – de Harm Reduction methode – Samengesteld door Will Hall
Uitgeverij Tobi Vroegh
ISBN 9-789078-761488
In meer en meer spreekkamers van de psychiatrie worden tegenwoordig ook de risico’s van (langdurig) middelengebruik besproken en is het afbouwen van psychofarmaca een van de gespreksonderwerpen. Wie over dat afbouwen meer informatie zoekt, was altijd aangewezen op internetfora en Engelstalige publicaties. Met als meest toegankelijke en genuanceerde optie de Harm Reduction Guide, Coming Off Psychiatric Drugs. Deze compacte, Amerikaanse gids werd samengesteld door Will Hall met informatie die bij elkaar is gebracht door het Icarus Project www.theicarusproject.net en het Freedom Center www.freedom-center.org . De gids is in meerdere talen vertaald, ook in het Nederlands; een uitkomst voor iedereen die meer wil weten over de werking van psychofarmaca en de gezondheidsrisico’s die gepaard gaan met zowel het gebruik als het minderen of stoppen met psychofarmaca. De gids is makkelijk leesbaar en houdt een overtuigend pleidooi voor een weldoordachte en op het individu afgestemde benadering van medicijngebruik, waarbij ‘de schade beperken’ het uitgangspunt vormt. De informatie biedt een waardevolle aanvulling op professioneel advies voor mensen die ondersteuning zoeken bij het afbouwproces en kan ook nuttig zijn voor een grotere bewustwording bij naasten, familieleden en een groter publiek.
> De gids is te bestellen of gratis te downloaden via Uitgeverij Tobi Vroegh: www.tobivroegh.nl/titel.php?id_tit=55
Ruimte voor peer support! Een onderzoek naar de totstandkoming van Enik Recovery College – C. Muusse & J. Boumans
2016, Lister
ISBN 978-90-78908-03-6
Op 18 mei 2016 bestond het in Utrecht gevestigde Enik Recovery College precies één jaar en op die dag werd ook het onderzoeksrapport gepresenteerd over de totstandkoming van Enik.
Enik, onderdeel van Lister, is een innovatieve regionale herstelacademie voor mensen die persoonlijke ervaring hebben met psychische, psychosociale en/of verslavingsproblemen. Door middel van allerlei cursussen, die gegeven worden door peers, kunnen mensen werken aan hun herstelprocessen.
Het onderzoek werd uitgevoerd door het Trimbos-instituut en biedt een boeiende blik achter de schermen bij de oprichting van Enik; van het beschikbaar komen van een pand in 2013 en het idee om daar een Clubhouse te vestigen tot aan de opening in 2015 van Enik Recovery College. De onderzoekers interviewden vele betrokkenen, van coördinatoren tot vrijwilligers, van de eerste studenten tot de gemeente en andere zorgpartners. Het zijn de vele citaten uit deze interviews die inzichtelijk maken met hoeveel toewijding het team deze herstelondersteunende leeromgeving vormgeeft en welke spanningsvelden daarbij een rol spelen. Vandaar dat het rapport de titel Ruimte voor Peer Support! meekreeg, een verwijzing naar zowel de fysieke ruimte als de meer overdrachtelijke handelingsruimte die nodig is voor een nieuwe manier van werken zoals die binnen Enik tot stand komt. Ruimte voor Peer Support! biedt alleszins veel inspiratie voor vergelijkbare initiatieven elders in het land.
> Ruimte voor Peer Support! is te bestellen via Lister: www.lister.nl/lister/meer-informatie/winkel/?boeken
Te gek om los te lopen – Ruurd van der Loo en Rutger Burgers
2015, Gegarandeerd Onregelmatig
ISBN: 9789078641421
Leuke wandelgids met elf zorgvuldig samengestelde wandelingen over en in de buurt van (deels) verlaten psychiatrische instellingen in mooie natuurgebieden in Nederland. Met goede routebeschrijvingen, wetenswaardigheden en historische foto’s.
> Lees meer: www.gegarandeerdonregelmatig.nl/producten/1/alle+wandelgidsen/73/te+gek+om+los+te+lopen
Tijd voor reflectie, Praktische ethiek in psychiatrie en rehabilitatie – Dorine Bauduin en Mariël Kanne
2012, SWP
ISBN: 9789066659889
Op grond van theorie over autonomie en heel veel casuïstiek rondom ethische dilemma’s uit de praktijk van de zorg laten de auteurs de kunst, de noodzaak en de winst zien van ethische reflectie door zorgverleners. Het brengt impliciete perspectieven expliciet aan het licht en biedt ruimte in schijnbaar vastgelopen situaties.
> Lees meer: www.swpbook.com/1142
Vandaag koop ik alle kleuren Het levensverhaal van een man en zijn psychoses – Karin Anema
2014, Van Gennep
ISBN: 9789461642592
Karin Anema neemt de lezer op fascinerende wijze mee in de wereld van Twan: de psychosen, de historische context, de gevolgen van stigma en uitsluiting van binnenuit. Maar ook van de kracht waarmee Twan zichzelf op een verbeten wijze aan de teloorgang ontworstelt, een eigen huis koopt, een baan vindt. Wat herkenbaar zijn de gevoelens achter een buitenkant die eerst zo anders lijkt!
> Lees meer: www.vangennep-boeken.nl/boek_detail.php?id=407
> www.kenniscentrumphrenos.nl/nieuws/gelezen-vandaag-koop-ik-alle-kleuren
> Kunstwerken van de hoofdpersoon Twan worden getoond in de tentoonstelling Who cares? in het bkkc brabants kenniscentrum kunst en cultuur te Tilburg van 23 april tot 28 juni 2015, zie www.bkkc.nl/projecten/kennis/expo-who-cares-3
Engelstalige boeken:
Experiencing Psychosis – Personal and Professional Perspectives – Edited by Jim Geekie, Patte Randal, Debra Lampshire, John Read
2011, Routledge
ISBN: 9780415580342
In dit boek staat het persoonlijke verhaal van de beleving van de psychose centraal. Tien verhalen met elk een eigen thematiek, van spiritualiteit tot existentiële ervaringen, van herstel tot de plek van familie. Onderzoekers belichten het thema vanuit een overzicht van de wetenschappelijke literatuur. Het boek biedt veel inzicht en verdieping in de betekenisgeving van de psychoses.
> www.isps.org/index.php/publications/book-series/item/97-experiencing-psychosis
Fountain House: Creating Community in Mental Health Practice – Alan Doyle, Julius Lanoil, Kenneth Dudek
2014, Columbia University Press
ISBN: 978-0231157100
Het boek beschrijft de theoretische grondslag van het Fountain House ofwel Clubhouse model. Uitgangspunt is om mensen – de leden van de club – na psychische ontwrichting een ‘oefenplek’ te geven om weer relaties aan te gaan, werk te verrichten, te wonen, zelfstandig te worden. Ook de inzet en scholing van de staf gericht op het ‘side-by-side‘ werken met de leden van Clubhouse, wordt mooi beschreven.
> Lees meer: cup.columbia.edu/book/978-0-231-15710-0/fountain-house
Living with Voices: 50 stories of recovery – Prof Dr Marius Romme, Dr Sandra Escher, Jacqui Dillon, Dr Dirk Corstens, Prof Mervyn Morris
2009, PCCS Books
ISBN: 9781906254223
Het boek bestaat uit twee hoofddelen: theorie over een andere manier van omgaan met stemmen en verhalen van herstel. De sleutel tot herstel is niet om de stemmen weg te krijgen maar om ze te begrijpen en te kunnen verbinden met het eigen verhaal. Vijftig unieke verhalen illustreren dit.
> Lees meer: www.pccs-books.co.uk/products/living-with-voices-50-stories-of-recovery#.U6FjAXbcCGQ
Recovery of People with Mental Illness – Philosophical and Related Perspectives – Edited by Abraham Rudnick
2012, Oxford University Press
ISBN 9780199691319
Persoonlijke verhalen van herstel afgewisseld met filosofische, historische en ethische verhandelingen over aspecten van het herstelconcept. Het boek legt de verbinding tussen herstel en een zeer breed en rijk gedachtegoed over concepten van geestelijke gezondheid en ziekte.
> Lees meer: ukcatalogue.oup.com/product/9780199691319.do
Rethinking Madness: Towards a Paradigm Shift in Our Understanding and Treatment of Psychosis – Paris Williams, Ph.D.
2012, Sky’s Edge Publishing
ISBN: 9780984986705
In Rethinking Madness, laat Dr Paris Williams zien hoezeer de oude opvattingen over schizofrenie en psychose drastisch aan heroverweging toe zijn omdat ze mensen misleiden en ziek houden. Hij beschrijft een hele andere manier van kijken naar ‘madness‘ waarmee herstel de maatstaf voor het resultaat van behandeling kan worden.
> Lees meer: www.rethinkingmadness.com