Markieza

GGz Eindhoven en De Kempen biedt hulp en ondersteuning aan circa 15.500 mensen met bijzondere psychiatrische problemen. Regio: Zuid-Oost Brabant. Er werken 2195 betaalde medewerkers en 300 vrijwilligers. Het Cliënten Belangen Bureau is in 1996 gestart om ervaringskennis omtrent psychische problematiek en de ggz beschikbaar te stellen. Dit heeft geleid tot een breed palet aan activiteiten en tot de gestage professionalisering van ervaringsdeskundigheid. (zie www.deervaringsdeskundige.nl)

In de Werkplaats onderzoeken we de noodzakelijke randvoorwaarden voor samenwerking bij de professionalisering van ervaringsdeskundigheid. Vanuit het Cliënten Belangen Bureau (CBB) van GGz Eindhoven wordt al meer dan 20 jaar gewerkt om ervaringsdeskundigheid te ontwikkelen en in de ggz in te zetten. Het doel is om met de professionalisering van ervaringsdeskundigheid de bestaande ggz herstelondersteunend in te richten en om ervaringsdeskundigheid te verbreden naar aan de ggz gerelateerde werkvelden. Om deze verbreding te ondersteunen is met een groot aantal partijen Markieza opgericht: een onafhankelijke ervaringsdeskundige academie.

Beschrijving van het project Markieza

Kun je een korte beschrijving geven van het project?
Markieza is een academie voor ervaringsdeskundigheid en per 8 november 2013 een zelfstandige rechtspersoon in de vorm van een coöperatie. Beoogde leden van de coöperatie zijn: Summa (voorheen ROC Eindhoven), Hogeschool Fontys, UWV, Transvorm (samenwerkingsverband van werkgevers in de sector zorg en welzijn); GGz Eindhoven en De Kempen, GGz Breburg, Mondriaan, Novadic Kentron, Neos (organisatie voor maatschappelijke opvang), RIBW Midden Brabant, Vakvereniging voor Ervaringswerkers. Zij zijn naast lid ook klant van Markieza: zij laten mensen opleiden en stellen daarvoor stage- en werkplekken beschikbaar. Een lid krijgt als klant korting op de producten.

“De wens is om een geheel zelfstandige en erkende ervaringsdeskundige opleiding te realiseren.”

Markieza leidt ervaringsdeskundigen op en biedt herstelactiviteiten voor cliënten uit de ggz, verslavingszorg en maatschappelijke opvang en mensen die zich in een kwetsbare positie bevinden. Markieza is de thuisbasis voor de 3 opleidingen in ervaringsdeskundigheid met bijbehorende stagebegeleiding en coaching. Binnen de academie wordt ook gewerkt aan de verdere ontwikkeling van bestaande en nieuwe opleidingen. Er zal ook aandacht besteed moeten worden aan de ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid op beleidsniveau. Daar is nu nog geen opleiding of training voor. De wens is om een geheel zelfstandige en erkende ervaringsdeskundige opleiding te realiseren. Het door de werkgevers en vakbonden erkend Beroepscompetentie Profiel Ervaringsdeskundigheid kan dit ondersteunen evenals het landelijke project Basis Curriculum.

Opleidingen van Markieza zijn:

A. MBO opleiding Persoonlijk begeleider Specifieke doelgroepen met ervaringsdeskundigheid. Samenwerking vindt plaats met Summa. De theorie wordt onderwezen bij Summa. De theorielessen over ervaringsdeskundigheid worden ingevuld door de ervaringsdeskundige docenten van Markieza. Er zijn aparte keuzemodules voor studenten die kiezen voor ervaringsdeskundigheid maar alle studenten krijgen les over herstel en het belang van ervaringsdeskundigheid. De praktijkbegeleiding wordt gegeven vanuit Markieza. De opleiding wordt afgesloten met een erkend diploma.

B. HBO Sociale Studies met ervaringsdeskundigheid. De opleiding is nog sterk in ontwikkeling. In het eerste jaar colleges vanuit Markieza over herstel door een ervaringsdeskundige voor alle studenten; de studenten ervaringsdeskundigheid zitten wel in een aparte klas. In het tweede en derde jaar krijgen zij aparte keuzevakken ervaringsdeskundigheid vanuit Markieza. Daarnaast krijgen zij ervaringsdeskundige coaching vanuit Markieza. In het vierde jaar wordt een afstudeerscriptie vanuit ervaringsdeskundigheid geschreven. De opleiding wordt afgesloten met een erkend diploma.

Hogeschool Fontys gaat in samenwerking met Markieza een nieuwe variant ontwikkelen; tweejarige opleiding ervaringsdeskundigheid Associate Degree (AD). Wanneer de tweejarige variant van start gaat, komt bovenstaande variant te vervallen.

C. ARIE: Alternatieve Route Inzet Ervaringsdeskundigheid. De ARIE bestaat uit wekelijkse lessen gecombineerd met minimaal 16 uur praktijk. De totale tijdsduur is één schooljaar. De ARIE wordt in samenwerking met de Hogeschool Fontys gegeven. Fontys verzorgt de scholing in communicatieve vaardigheden.

Het streven van Markieza is om een branche-erkend keurmerk te verkrijgen voor de opleidingen die zij aanbieden voor het ontwikkelen van ervaringsdeskundigheid.

“Een toekomstideaal is een cliëntgestuurde organisatie voor geestelijke gezondheidszorg waarbij de ervaringskennis de leidende inzet is en professionele kennis ingeroepen wordt waar nodig.”

Wat is het doel van het project?
Het doel van Markieza is om ervaringsdeskundigen op te leiden en ervaringsdeskundigheid te ontwikkelen. Wij willen bereiken dat ervaringskennis de derde kennispijler in de zorg wordt naast wetenschappelijke en professionele kennis. Deze derde pijler is de onderscheidende inbreng van ervaringsdeskundigheid. Om die onderscheidende inbreng goed te kunnen ontwikkelen en in te kunnen zetten moeten de opleidingen voor ervaringsdeskundigen verder gekwalificeerd worden en moet ervaringsdeskundigheid verbreed worden naar andere sectoren dan de ggz alleen. Een toekomstideaal is een cliëntgestuurde organisatie voor geestelijke gezondheidszorg waarbij de ervaringskennis de leidende inzet is en professionele kennis uit de reguliere disciplines voor de geestelijke gezondheidszorg ingeroepen wordt waar nodig.

Wat is de dwingende noodzaak van het project?
De zorg voor mensen die leiden aan psychische aandoeningen moet beter, efficiënter en met meer aandacht voor herstel en maatschappelijke participatie. Deze noodzaak wordt onderstreept door de huidige maatschappelijke ontwikkelingen waar een nadruk ligt op participatie, eigen kracht en kostenreductie.
Ervaringsdeskundigheid kan hier een belangrijke bijdrage aan leveren. Maar nu worden ervaringsdeskundigen nog vaak ingevoegd in de bestaande organisatie die gestoeld is op de oude leest van ziektebestrijding. Wil herstel echt leidend zijn, dan moeten kennis en inzichten vanuit ervaringsdeskundigheid leidend zijn.

In welke fase bevindt het project zich?
Het project staat nog in de kinderschoenen. Het is nieuw om rondom het vernieuwend thema ervaringsdeskundigheid in relatie tot herstel met partijen als een coöperatie samen te werken. Per 8 november 2013 is de academie een feit maar het gezamenlijk ontwikkelen, uitvoeren, borgen en positioneren in de samenleving moet dan nog verder vorm krijgen.

Markieza langs de vier ijkpunten

Hoe ondersteunt het project ‘eigen regie’?
Markieza ondersteunt dit door de ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid, gericht om ruimte te maken voor herstel, zowel op individueel niveau als op het niveau van de organisatie. Een belangrijk aspect daarvan is de ondersteuning bij ontwikkeling van de eigen hulpvraag van cliënten. In het verlengde hiervan ligt de ondersteuning van goed opgeleide ervaringsdeskundigen bij de inrichting van zorg die zich naar die hulpvraag voegt.

Waar loop je tegen aan?
– We willen dat bij de organisatie van Markieza de input vanuit ervaringsdeskundigheid leidend is. Maar de officiële beslisstructuur is van boven naar beneden. De coöperatie Markieza bestaat uit een werkorganisatie (vooral ervaringsdeskundigen), de ledenvergadering en het bestuur. Daarnaast kent Markieza een adviesplatform bestaande uit enkel ervaringsdeskundigen. Hiermee geeft Markieza de ervaringsdeskundigen een stem in de gehele organisatie van de coöperatie. Dit is van groot belang.
– Er moet veel tijd besteed worden aan het aanvragen van subsidies zolang er geen structurele financiering is voor de inzet van ervaringsdeskundigheid.
– In tijden van bezuinigingen zijn er kansen voor samenwerking, echter wanneer partijen alleen naar hun eigen deel kijken in plaats van naar het geheel is er een risico.
– Van belang is dat er voldoende leerlingplaatsen zijn. De toename van studenten is aanzienlijk, echter moeten ook de werkgevers er klaar voor zijn om extra leerlingplaatsen beschikbaar te stellen.
– Het is een uitdaging om succesvol gebruik te maken van de verschillende transitiebewegingen. Met name de transitie in het kader van de WMO* biedt kansen maar vergt ook veel creativiteit om die te benutten.

* WMO = Wet Maatschappelijke Ondersteuning, de WMO regelt dat mensen met een beperking ondersteuning kunnen krijgen. Gemeenten voeren de WMO uit en bepalen zelf op welke manier zij dat doen.

Hoe ondersteunt het project ‘benutten en ontwikkelen van ervaringskennis’?
Markieza heeft als hoofdtaak het ontwikkelen en benutten van ervaringskennis van ervaringsdeskundigen die op hun beurt weer de taak hebben om cliënten en burgers die zich in een kwetsbare positie bevinden hun eigen ervaringskennis te laten ontwikkelen en benutten.
Het project ‘een cliëntgestuurde ggz’ heeft de ontwikkeling van en de aansluiting bij ervaringskennis als grondslag. Wij streven ernaar om ervaringskennis en de ondersteuning vanuit ervaringsdeskundigheid veel breder in de zorg voor geestelijke gezondheid in te zetten. Er ligt nog een haast onontgonnen taak ten aanzien van het weer oppakken van maatschappelijke rollen en van beleidsontwikkeling in zorg in de brede zin.

“Het is erg lastig om het begrip ervaringskennis open te houden voor herstel en te zorgen dat het begrip niet versmalt tot ‘het hebben van ervaring met de ggz’.”

Waar loop je tegen aan?
Ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid moet nu nog te vaak ingebed worden in de reguliere vakken. Dat is lastig en het wringt te vaak met de kern van ervaringsdeskundigheid. De reguliere scholen bepalen hoe veel tijd er beschikbaar is voor de ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid en die tijd is te weinig om het echt goed te kunnen doen. Daarnaast is het erg lastig om het begrip ervaringskennis open te houden voor herstel en te zorgen dat het begrip niet versmalt tot ‘het hebben van ervaring met de ggz’. Eigenlijk is de ARIE de beste opleiding maar studenten krijgen daar alleen een certificaat en geen diploma. Werkgevers willen een diploma zien, omdat zij de ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid willen inbedden in de huidige systemen. Werkgevers dienen hierin een andere kijk op de inzet van ervaringsdeskundigheid te krijgen.

Mis je nog iets?
Wij missen de erkenning van de ARIE. We zijn wel in gesprek met Calibris, kenniscentrum voor leren in de praktijk in zorg, welzijn en sport. Maar er moet een goede meting komen voor de ARIE. Mogelijk kunnen we hier via het landelijke project ‘ontwikkeling van bouwstenen voor een basiscurriculum’ aan bijdragen.

Hoe ondersteunt het project ‘toegang tot goede zorg’?
Met het bieden van herstelondersteuning en de opleiding van ervaringsdeskundigen ondersteunen we de ontwikkeling van de werkelijke hulpvraag voor zorg. De inzet van shared decision making bevordert de dialoog met de zorg om tot de juiste ondersteuning te komen. Het moedigt ook aan de keuzemogelijkheden meer inzichtelijk te maken en daarin keuzevrijheid te bieden. Een keuze voor een bepaalde behandeling is nu nog te vaak een sprong in het duister die door de cliënt als onvrijwillig wordt ervaren.

Waar loop je tegen aan?
We lopen aan tegen de financiering van ervaringsdeskundigheid binnen het bestaande zorgaanbod. Bij GGz Eindhoven is financiering binnen de dbc’s* mogelijk gemaakt voor herstelactiviteiten zoals de cursussen Herstellen Doe Je Zelf en voor de WRAP**. Maar dat is niet het geval bij de maatschappelijke partners die bij de zorg zijn betrokken. Inzet van ervaringsdeskundigheid verloopt daar op het moment via een subsidie van de provincie Brabant. Die financiering moet structureler.

** dbc = diagnosebehandelcombinatie; het geheel van een geleverd zorgproduct.
*** WRAP = zelfhulpinstrument Wellness Recovery Action Plan, zie ook www.mentalhealthrecovery.com

Mis je nog iets?
We moeten de kansen die de transitiebeweging biedt meer benoemen en benutten.

Hoe ondersteunt het project ‘verbinding met de maatschappij’?
We betrekken de ervaringskennis van de ervaringsdeskundigen om voorlichting te geven bij de verschillende maatschappelijke partijen die betrokken zijn bij re-integratie. De ervaringsverhalen vanuit armoede, maatschappelijke opvang, dakloosheid en forensische zorg maken voor betrokkenen veel duidelijk over wat er beter kan. Daarnaast bemiddelt Markieza niet alleen bij de opleiding van ervaringsdeskundigen maar ook bij wensen voor andere opleidingen en werkplekken. Niet alle cliënten van de ggz willen immers ervaringsdeskundige worden. Voor deze bemiddeling onderhoudt Markieza nauwe contacten met een breed integratienetwerk.

Waar loop je tegen aan?
Stigmatisering is een groot en niet mis te verstaan probleem. Op dit gebied moet nog veel gebeuren.

Mis je nog iets?
Voldoende mogelijkheden voor inzet van ervaringsdeskundigen en voldoende arbeidsplekken in het algemeen voor mensen met een psychiatrische achtergrond en een afstand tot de arbeidsmarkt.

Kennis voor en van anderen

Welke werkzame bestanddelen kun je destilleren uit het project en proces?
GGz Eindhoven heeft de afgelopen jaren bij het doorlopen van het proces om herstelgericht te gaan werken met daarbij de inzet van ervaringsdeskundigheid veel stappen gezet. Het voornaamste om mee te geven is dat je als organisatie een keuze dient te maken en je anders moet durven handelen dan het geijkte om zo je doelstellingen te behalen. Door buiten kaders te durven kijken, samen te werken door te delen en kansen te zien en te benutten zijn er grote stappen gezet binnen GGz Eindhoven met betrekking tot herstel en ervaringsdeskundigheid.

Wat kan dit anderen leren?

Dat je kracht haalt uit samenwerken, zaken delen, halen en brengen.
Dat je buiten de geijkte paden moet durven lopen. Dat je sleutelfiguren nodig hebt en dat deze sleutelfiguren gekoesterd moeten worden en de ruimte moeten krijgen om stappen te zetten.
Krachten bundelen om zo verder te komen met het ontwikkelen en neerzetten van ervaringsdeskundigheid (naast wetenschappelijke en professionele kennis) in het maatschappelijke krachtenveld.
Ervaringen delen, gezamenlijk optrekken richting gemeenten, zorgverzekeraars en ministeries.

Wat wil je graag van anderen leren?
Wat de anderen tegenkomen in het huidige krachtenveld? Welke strategieën gebruiken anderen? Hoe zien anderen het gezamenlijk optrekken hierin?

> Lees meer over Markieza in 2015

> Wilt u meer weten over het Werkplaats-project Markieza, kijk dan op www.markieza.org of neem contact op met:

Margreet Diks – van Heumen
margreet@markieza.org

Christ Wesenbeek
cjm.wesenbeek@ggze.nl

Juli 2014